Με την Εγκύκλιο με τίτλο «Ορισμός Αντιδημάρχων», επιχειρήθηκε η αποτύπωση και ανάλυση των βασικών παραμέτρων που διέπουν το αξίωμα του αντιδημάρχου, όπως αυτές οριοθετούνται στο άρθρο 59 του ν. 3852/2010 (Α΄ 87), όπως ισχύει.
Κατόπιν της θέσης σε ισχύ του ν. 4674/2020 (Α΄ 53), κρίνεται απαραίτητη η επικαιροποίηση μέρους του περιεχομένου της ανωτέρω εγκυκλίου και η εκ νέου ενημέρωσή σας αναφορικά τόσο με το πλήθος και τις κατηγορίες των αντιδημάρχων, όσο και με το ρόλο αυτών στο σύστημα διακυβέρνησης των δήμων.
Β. Αριθμός και κατηγορίες Αντιδημάρχων
i. Με τις διατάξεις της παρ. 1α του άρθρου 177 του ν. 4635/2019 (Α’ 167), προστέθηκε εδάφιο στο τέλος της παρ. 2 του άρθρου 59 του ν. 3852/2010, στο οποίο ορίζεται ότι:
«Ειδικά για τη δημοτική περίοδο των αρχών που εγκαταστάθηκαν την 01.09.2019, ο αριθμός των αντιδημάρχων δεν μπορεί να είναι μικρότερος από τον αριθμό των αντιδημάρχων που είχαν ορισθεί κατά την προηγούμενη δημοτική περίοδο και σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να είναι μικρότερος από τρεις (3)».
Ως εκ τούτου, για την τρέχουσα και μόνο δημοτική περίοδο (από 1η Σεπτεμβρίου 2019 έως και 31η Δεκεμβρίου 2023), ο αριθμός των έμμισθων αντιδημάρχων, που μπορεί να ορίζονται από τον οικείο Δήμαρχο, προσδιορίζεται εκ νέου ως ακολούθως:
α) δεν μπορεί να είναι μικρότερος από τον ανώτατο αριθμό των αντιδημάρχων που αντιστοιχούσε στο δήμο κατά την προηγούμενη δημοτική περίοδο και
β) δεν μπορεί να είναι μικρότερος από τρεις (3).
Επιπλέον της ανωτέρω κατηγορίας έμμισθων Αντιδημάρχων, με τις διατάξεις του άρθρου 47 του ν. 4647/2019 (Α΄ 204), προστέθηκε παράγραφος 7 στο τέλος του άρθρου 59 του ν. 3852/2010, με την οποία δίνεται η δυνατότητα στο Δήμαρχο ορισμού και άμισθων αντιδημάρχων.
Πρόκειται για μια νέα κατηγορία αντιδημάρχων, των οποίων το αξίωμα είναι τιμητικό και άμισθο, και η οποία θεσπίστηκε για λόγους ενδυνάμωσης της εύρυθμης λειτουργίας των δήμων και της αποτελεσματικότερης άσκησης των αρμοδιοτήτων του δημάρχου. Οι αντιδήμαρχοι της παρ. 7 του άρθρου 59 του ν. 3852/2010, όπως ισχύει, δεν δικαιούνται αντιμισθίας ή οποιασδήποτε άλλης οικονομικής απολαβής (όπως π.χ. εξόδων
κίνησης, κ.ά.), και δεν εμπίπτουν στις διατάξεις του άρθρου 93, παρ. 1 του ν. 3852/20103, 1 Α.Π.: 59633/20.08.2019 και ΑΔΑ:ΨΨ3Ψ465ΧΘ7-5ΑΜ. Όπως αυτός έχει υπολογιστεί, σύμφωνα με τα 6 πρώτα εδάφια της παρ. 2 του άρθρου 59 του ν. 3852/2010, όπως ισχύει.
Σύμφωνα με το άρθρο 93 παρ. 1 του ν. 3852/2010, όπως συμπληρώθηκε με την παρ. 4 άρθρου 58 του ν. 3918/2011 (Α’ 31) και αντικαταστάθηκε ως άνω με την παρ. 8 του άρθρου 7 του ν. 4071/2012 (Α΄ 85),
«1. Στους δημάρχους, αντιδημάρχους όλων των δήμων, στους προέδρους δημοτικών συμβουλίων των δήμων με πληθυσμό άνω των εκατό χιλιάδων (100.000) κατοίκων, καθώς και στους προέδρους συνδέσμων, των οποίων ο πληθυσμός των μελών του συνολικά είναι άνω των διακοσίων χιλιάδων (200.000) κατοίκων που είναι δημόσιοι υπάλληλοι ή υπάλληλοι Ν.Π.Δ.Δ. ή υπάλληλοι κρατικών Ν.Π.Ι.Δ. και δημοσίων επιχειρήσεων ή άλλων επιχειρήσεων τη διοίκηση των οποίων ορίζει άμεσα ή έμμεσα το Δημόσιο με διοικητική πράξη ή ως όπως ισχύει, περί υποχρεωτικής χορήγησης ειδικής άδειας άνευ αποδοχών για όλο το διάστημα της θητείας τους.
Επομένως, οι δημοτικοί σύμβουλοι που ορίζονται στη θέση των άμισθων αντιδημάρχων ούτε δικαιούνται ούτε υποχρεούνται να λαμβάνουν ειδική άδεια άνευ αποδοχών από την υπηρεσία τους και, επομένως, μπορεί να λαμβάνουν το μισθό της υπηρεσίας τους.
Εύλογο είναι ότι για τον ορισμό τους, αφενός θα πρέπει να τηρούνται οι προϋποθέσεις των παρ. 15 και 46 του άρθρου 59 του ν. 3852/2010, αφετέρου η απόφαση ορισμού τους, προκειμένου να αποκτήσει νόμιμη υπόσταση, θα πρέπει να δημοσιευθεί κατά τα προβλεπόμενα στην παρ. 5 του άρθρου 59 του ν. 3852/2010. Κατά τα λοιπά, ισχύουν και για την κατηγορία αυτή τα αναφερόμενα στο Κεφ. 3 «Θητεία Αντιδημάρχων» της υπ’ αριθμ. 82/2019 Εγκυκλίου με τίτλο «Ορισμός Αντιδημάρχων». Επισημαίνεται, τέλος, ότι ο αριθμός των άμισθων αντιδημάρχων σε κάθε δήμο δεν μπορεί να υπερβαίνει το ένα τρίτο (1/3) του ανώτατου αριθμού των έμμισθων αντιδημάρχων που μπορεί να οριστούν σε κάθε δήμο, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 59 του ν. 3852/2010, όπως ισχύει,7 ενώ ο αριθμός τους δεν προσμετράται για τον υπολογισμό των θέσεων ειδικών συμβούλων – συνεργατών, κατά την παρ. 1 του άρθρου 163 του ν. 3584/2007 (Α’ 143), όπως ισχύει (τελευταίο εδάφιο παρ. 7 άρθρου 59 του ν. 3852/2010, όπως ισχύει).
iii. Στο Παράρτημα Ι της παρούσας εγκυκλίου παρατίθεται επικαιροποιημένος Πίνακας με τον ανώτατο αριθμό αντιδημάρχων που μπορεί να οριστούν ανά δήμο καθώς και τον ανώτατο αριθμό έμμισθων και άμισθων αντιδημάρχων, όπως αυτοί διαμορφώνονται σύμφωνα με τα ανωτέρω.
Γ. Ορισμός Αντιδημάρχων
Σύμφωνα με τις διατάξεις του πρώτου εδαφίου της παρ. 1 του άρθρου 59 του ν. 3852/2010, όπως ισχύει, οι αντιδήμαρχοι επικουρούν τον δήμαρχο. Επομένως, ο δήμαρχος δεν υποχρεούται να ορίσει άμισθους και έμμισθους αντιδημάρχους ίσους με τον ανώτατο αριθμό που αναλογεί στο δήμο, όπως αυτός αποτυπώνεται στον Πίνακα του μέτοχος, καθώς και σε εκείνους που είναι υπάλληλοι λοιπών Ν.Π.Ι.Δ., χορηγείται άδεια άνευ αποδοχών για όλο το διάστημα της θητείας τους. Οι ανωτέρω ρυθμίσεις εφαρμόζονται και στον συμπαραστάτη του δημότη και της επιχείρησης.» Άρθρο 10 παρ. 5β του ν. 4674/2020 (Α΄ 53)
Αντιδήμαρχος δεν μπορεί να οριστεί σύμβουλος που ανήκει σε διαφορετική δημοτική παράταξη από αυτή του δημάρχου, εάν ο ορισμός δεν εγκριθεί από την πλειοψηφία των συμβούλων της παράταξης στην οποία ανήκει ο σύμβουλος αυτός.
Η θητεία των αντιδημάρχων δεν μπορεί να είναι μικρότερη του ενός (1) έτους. Κατά τη διάρκεια της θητείας τους, οι αντιδήμαρχοι δεν μπορούν να εκλεγούν ή να είναι μέλη του προεδρείου του δημοτικού συμβουλίου. Η ανάκληση του αντιδημάρχου είναι δυνατή μετά την πάροδο έξι (6) μηνών από τον ορισμό του, με ειδικά αιτιολογημένη απόφαση του δημάρχου.
Επισημαίνεται ότι στον ανώτατο αυτό αριθμό αντιδημάρχων δεν περιλαμβάνεται η περίπτωση ορισμού ενός επιπλέον αντιδημάρχου για θέματα πολιτισμού και προετοιμασίας της διοργάνωσης φιλοξενίας του θεσμού «Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» (άρθρο 59 παρ. 2 του ν. 3852/2010, όπως συμπληρώθηκε από την παρ. 2ε του άρθρου 5 του ν. 4623/2019).
Παραρτήματος Ι, καθόσον ο ορισμός τους αποτελεί θέμα κυριαρχικής του επιλογής, με τον νομοθέτη να καθορίζει τον ανώτατο δυνάμενο αριθμό αντιδημάρχων του δήμου από κάθε κατηγορία, είτε έμμισθων είτε άμισθων.
Συνεπώς, ο Δήμαρχος δεν είναι υποχρεωμένος:
i) να εξαντλήσει τον ανώτατο αριθμό έμμισθων αντιδημάρχων, προκειμένου στη συνέχεια να ορίσει άμισθους αντιδημάρχους.
ii) να εξαντλήσει τον ανώτατο αριθμό έμμισθων αντιδημάρχων που δικαιούται,
iii) να εξαντλήσει τον ανώτατο αριθμό άμισθων αντιδημάρχων που δικαιούται.
Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι η ως άνω αναφερόμενη ευχέρεια του δημάρχου κάμπτεται, στις κάτωθι περιπτώσεις:
α) στην περίπτωση του υποχρεωτικού από τις διατάξεις της παρ. 18 του άρθρου 74 του ν. 3852/2010, όπως ισχύει, ορισμού αντιδημάρχων για τη νόμιμη συγκρότηση και λειτουργία της Οικονομικής Επιτροπής και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, και
β) στην περίπτωση των νησιωτικών δήμων, όπου υφίστανται κοινότητες οι οποίες εκτείνονται στην εδαφική περιφέρεια ενός νησιού9. Ειδικότερα, από τις διατάξεις της παρ.110 του άρθρου 207 του ν. 3852/2010, όπως ισχύει, προκύπτει ευθέως ότι σε όλους τους ανωτέρω νησιωτικούς δήμους υποχρεωτικά θα πρέπει να οριστούν αντιδήμαρχοι στις νησιωτικές κοινότητες για την άσκηση των ρητά οριζόμενων στην ανωτέρω παράγραφο αρμοδιοτή των και σε περίπτωση που δεν υπάρχει στην πλησιέστερη εκλογική περιφέρεια.